Cây long não – thanh lọc không khí

Cây Long não hay còn gọi là cây dã hương,  có tên khoa học là Cinnamomum camphora (L.) Presl. Cây gỗ lớn có thể cao tới 40m, đường kính đạt 200cm. Ở Việt Nam long não mọc tương đối chậm. Mùa hoa tháng 3-4, mùa quả tháng 10-11. Là cây tương đối ưa sáng, lúc nhỏ che bóng, ưa khí hậu ấm và ẩm nhiệt độ trung bình năm 15- 20oC, lượng mưa trên 1.000mm. Mọc tốt trên đất sét pha tầng dầy, không sống được trên đất mặn, đất trũng hoặc quá khô. 

Ở điều kiện thích hợp long não có thể tái sinh hạt và chồi tốt. Cây Long não mọc tự nhiên và đã được gây trồng trên diện tích nhỏ ở các tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam. Một số nơi trồng ven đường để lấy bóng mát như Hà Tây (cũ), Hà Nội, Hà Bắc (cũ), Thừa Thiên- Huế, Gia Lai… Gỗ cây long não màu nâu hồng. Giác mỏng màu xám trắng, là loài gỗ chịu nước, không bị mối mọt có mùi thơm, dùng để đóng đồ, làm đồ mỹ nghệ…

 Các bộ phận của cây đều có thể cất tinh dầu dùng trong công nghiệp và y dược. Có thể trồng cây long não ven đường lấy bóng mát và trồng thành rừng phòng hộ. Người ta chưng cất bằng hơi nước các loại gỗ nghiền nhỏ, rễ, cành non của cây long não để thu được tinh dầu, mà từ đó trong quá trình ngưng tụ và làm lạnh có thể thu tới 90% long não. Bằng việc chưng cất phân đoạn tinh dầu thô người ta thu được các thành phần khác nhau, được sử dụng trong kỹ thuật (“tinh dầu long não đỏ”, chứa safrol), y tế (long não y tế), ướp thơm (“tinh dầu long não trắng”). 

 Ứng dụng của long não

Gỗ long não trên thực tế không bị côn trùng phá hại, vì thế người ta dùng nó để sản xuất các vật dụng nhỏ trong gia đình (tráp, hộp, chuỗi vòng hạt, quạt v.v).

Trước đây, nhiều cây bị đốn hạ để sản xuất long não tự nhiên phục vụ cho việc sử dụng trong y tế, nhưng hiện nay mọi loại long não sử dụng trong thực tế có nguồn gốc tổng hợp. Từ mùn cưa và phoi bào người ta cũng có thể sản xuất ra tinh dầu long não.

Tinh dầu

Người ta chưng cất bằng hơi nước các loại gỗ nghiền nhỏ, rễ, cành non của cây long não để thu được tinh dầu, mà từ đó trong quá trình ngưng tụ và làm lạnh có thể thu tới 90% long não. Bằng việc chưng cất phân đoạn tinh dầu thô người ta thu được các thành phần khác nhau, được sử dụng trong kỹ thuật (“tinh dầu long não đỏ”, chứa safrol), y tế (long não y tế), ướp thơm (“tinh dầu long não trắng”).

Lưu ý rằng tinh dầu long não dùng trong y tế khác rất nhiều với tinh dầu long não tự nhiên.

Tác dụng dược lý:

    Long não có tác dụng hưng phấn trung khu thần kinh, tăng cường hô hấp và tuần hoàn, nhất là trung khu thần kinh đang ở trạng thái ức chế thì tác dụng càng rõ. Cơ chế tác dụng là lúc chích dưới da thuốc kích thích tại chỗ gây phản xạ hưng phấn.

    Liều thường dùng không có tác dụng đối với cơ tim, liều cao chỉ khi nào gây suy tim thuốc mới có tác dụng hưng phấn. Đối với trung khu mạch máu chỉ khi nào chức năng suy kiệt mới có tác dụng hưng phấn.

    Bôi vào da, thuốc gây cảm giác mát do thuốc kích thích vào thụ thể cảm giác lạnh và có tác dụng giảm đau, giảm ngứa, gây tê nhẹ, chống thối.

    Thuốc có tác dụng kích thích đường ruột gây cảm giác ấm áp dễ chịu đối với bao tử, liều cao gây buồn nôn, nôn.

    Long não được hấp thu dễ nhanh qua da niêm mạc bất kỳ nơi nào trên cơ thể kể cả niêm mạc bao tử. Thuốc bị oxy hóa ở gan thành thành campherenol, sau đó qua chuyển hóa kết hợp với glucoronic và bài tiết ra nước tiểu.

    Độc tính của thuốc: Liều uống 0,5 – 1g có thể gây hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, cảm giác nóng, gây kích thích, nói sảng, uống trên 2g dẫn đến yên tĩnh nhất thời và tiếp theo là vỏ não bị kích thích gây co giật, cuối cùng suy hô hấp và tử vong. Uống 7 – 15g và chích bắp 4g gây chết. Cấp cứu chủ yếu là điều trị triệu chứng, vì thuốc được cơ thể giải độc nhanh và thường được cứu sống.

Thành phần hoá học của Tinh dầu long não.

    Gỗ của cây long não trưởng thành có chứa 4,4% tinh dầu. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là camphor (64,1%), ngoài ra còn có cineol, terpineol, safrol, nerolidol. Hàm lượng tinh dầu trong gỗ giảm dần từ gốc lên ngọn.

    Lá có chứa 1,3% tinh dầu, trong đó camphor chiếm 81,5%, ngoài ra cineol (4,9%). Trong công nghiệp khi cất long não, thường thu được phần đặc (long não) và phần lỏng (tinh dầu long não). DĐVN III qui đinh hàm lượng camphor trong tinh dầu long não không dưới 35%.

Công năng: Có tác dụng khư phong thấp, thông kinh lạc, chỉ thống tiêu thực, làm long đờm, lợi trung tiện, chống đầy hơi, làm ra mồ hôi, trừ lỵ. Dầu từ gỗ có tác dụng tiêu viêm, giải độc.

Công dụng:

    Lá Long não có thể nấu nước xông chữa cảm. Tinh dầu có tác dụng trị bỏng, xua muỗi, tẩy uế, chế dầu cao xoa bóp. Camphor dùng ngoài làm thuốc sát trùng, tiêu viêm, dùng trong dưới dạng thuốc tiêm (Dung dịch camphor 10-20% trong dầu) chữa truỵ tim.

    Cây long não còn làm cây bóng mát, có tán rộng, lá xanh tốt quanh năm, ngoài ra lá có khả năng hấp thụ các ion kim loại nặng (như chì) làm sạch môi trường. Lá cây long não có thể khai thác quanh năm là nguồn nguyên liệu giàu camphor, linalol và cineol.

Cách dùng, liều lượng: Dùng rễ, thân 15-30g, quả 10-15g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài giã lá tươi và cành nhỏ để đắp ngoài hoặc nấu nước rửa. Người ta dùng rễ, gỗ cất tinh dầu dùng tiêm có tác dụng hồi sức tim, chữa truỵ tim, dùng thuốc viêm dầu long não hoặc natri camphosulfonat. Dùng uống chữa đau bụng, sốt, viêm họng, liệt dương. Dùng ngoài sát khuẩn, tiêu viêm, giảm đau, trị mụn lở ngứa, đau dây thần kinh, thấp khớp, tê dại; dùng long não pha cồn 10% để xoa bóp.

Bài thuốc: Dùng bột Long não phối hợp với các vị thuốc sau.

    Chữa hắc lào: Long lão đặc 12g, rễ bạch hạc 10g, chanh 1 quả. Rễ bạch hạc giã nhỏ trộn với dịch chanh và long não. Bôi hàng ngày.

    Chữa bong gân, chấn thương, sai khớp: Dùng dạng cao dán gồm long não đặc, tinh dầu hồi, ngải cứu, cúc tần, quế, menthol.

    Chữa hôi nách: Long não đặc 0,4g, gừng sống một miếng, giã nát trộn đều, xoa vào nách ngày vài lần.

    Chữa viêm họng, ho đờm khò khè: Long não đặc 1,5g, phèn chua 7g. Tất cả tán nhỏ, hòa tan trong ít cồn, rồi thêm nước ấm cho được 30ml. Khi dùng lấy tăm bông tẩm thuốc bôi vào họng, ngày làm vài lần.

    Chữa tiêu chảy thể hàn: Long não đặc 25g, gừng tươi 25g, đại hoàng 20g, quế 10g, đại hồi 10g. Tất cả tán nhỏ, ngâm trong rượu 70o để được 1 lít. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 25-30 giọt hoà với nước nguội (Biệt dược tế chúng thủy).

    Phòng trị chứng loét do đồ lót (tã lót) nằm lâu: Long não, Não sa mỗi thứ 2g, trường hợp chưa lóet, dùng cồn 75%, 200ml chế thành tinctura bôi vào. Nếu đã lóet, dùng cao mềm Hoàng liên tố phối hợp thuốc bôi ngoài.

    Trị hậu môn thấp chẩn lở ngứa: Long não, Minh phàn đều 2g, Mang tiêu 20g, hòa vào nước sôi 600ml đợi ấm ngâm đít vào 10 phút, ngày 2 lần.

    Trị chàm ở chân bội nhiễm hoặc lóet: Long não 3g Đậu hủ ( đậu phụ 2 miếng) trộn nát đắp ngoài.

    Trị giun kim: Long não 1g, Hắc bạch sữu 3g, Binh lang ( hạt cau) 6g, tất cả tán bột mịn. Trước lúc ngủ, lấy nước sôi 100ml, hòa thuốc đợi ấm 30 độ C, lấy bơm chích hút thuốc bơm vào đít, liên tục 3 – 5 lượt kết quả tốt ( Tào Mỹ Hoa, Tạp chí Trung y dược Thượng hải 1985, 5:34).

    Trị trẻ em ghẻ lỡ ngứa: Long não, Hoa tiêu, Mè đen lượng đủ bôi, tán bột mịn trộn với vaselin bôi.

    Trị răng sâu đau: Long não, Chu sa lượng như nhau tán bột mịn bôi răng đau.

    Trị đau khớp do bong gân: Dầu Long não, Long não, dầu Tùng tiết, trộn bôi chỗ đau.

Kiêng kỵ: Cơ thể khí âm hư có sốt không uống. Thuốc có độc phải hết sức thận trọng, không dùng cho phụ nữ có thai, trẻ nhỏ. Thuốc kỵ lửa.